علف های هرز گندم

با توجه به تحقیقات شرکت پالایش کود علف های هرز به صورت ناخواسته رشد پیدا می کنند، در واقع به جمعی از گیاهان که توانایی خسارت در حد زیاد را چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ کمی به صورت سالانه یا دایمی به محصولات کشاورزی بزنند اطلاق می شود. علف هرز بر خلاف محصول مورد کشت در مزرعه به وجود  میاید و حتی می تواند جزء گیاهان زراعی باشد و در مزرعه ای که گیاهان دیگر کاشته شده به عنوان یک نوع علف هرز محسوب می شود مثلا وجود گندم در مزارع جو حتی با وجود صرفه اقتصادی گندم نوعی علف هرز برای جو محسوب می شود.

با شروع فصل کشت بهاره و بارندگی های فصلی علف های هرز مشکلات عدیده ای را برای کشاورزان ایجاد می کند و کشاورزان باید شناخت خوب و کافی از علف های هرز مزرعه داشته باشند و برای مبارزه با ان اقدامات لازم را انجام دهند تا از خسارات احتمالی بکاهند .

این علف ها در چراگاه ها و مراتع دارای اهمیت ویژه ای هستند و برای حفظ تنوع زیستی و خاک و منابع ابی بسیار کارآمد هستند ولی در مزارع به عنوان معضل و مشکل حساب میایند این علف ها برای محصولات کشاورزی رقیب بسیار مقاومی حساب می شوند و در استفاده از تمام فاکتورهای رشد و حیاتی با محصولات رقابت می کنند با توجه به اینکه مهم ترین بخش مبارزه با علف های هرز شناخت ان هاست لذا داشتن اطلاعات و دانش کافی اولین قدم برای مبارزه است.

در میان آنها گیاهان زیادی هستند که به مصرف خوراکی یا دارویی می رسند ، اما به دلیل رشد به صورت ناخواسته برای محصولات کشاورزی کشت شده یک رقیب به حساب میایند. این گیاهان به مزارع و باغ ها اسیب زده و سبب اختلال در سیستم های آبزیان ، جنگل ها و محیط کارخانجات و کنار مسیر ها و فضاهای سبز و پارک ها ، مخازن اب و نهرها می شوند. اهمیت تخریب گیاهان هرز در کنترل زمین و حفظ منابع آب خیلی زیاد است، ولی بیشترین اثر تخریبی این گیاهان در بخش کشاورزی دیده می شود.

مضرات علف های هرز

مضرات علف های هرز با رشد جمعیت انسانی در سراسر دنیا اهمیت تامین منابع غذایی و نیاز روز افزون یک مشکل اصلی برای جامع امروزی تلقی می شود و با وجود تلاش های روز افزون برای افزایش میزان تولید همواره تحت تاثیر عوامل زنده و غیر زنده است و یکی از اصلی ترین عوامل زنده در تامین منابع غذایی و کشاورزی علف های هرز هستند.

این علف ها به دو صورت کیفی و کمی به محصولات اسیب می زنند. خسارت کیفی آن سبب کم شدن کیفیت و ارزش غذایی و حتی مسمومیت محصول شده و خسارت کمی سبب کم شدن مقدار تولید در واحد سطح می شود. این خسارات شامل:

۱- رقابت در برابر محصولات مهم برای تامین نیازهای اساسی مانند نور و رطوبت و جذب منابع غذایی

۲- ترشح مواد سمی در داخل خاک و مسمومیت گیاهی و ایجاد خسارت

3 – این گیاهان میزبانی برای بیماری ها و آفات محسوب می شود و به طور غیر مستقیم سبب خسارت می شود.

۵- خسارت مالی و صرف هزینه و زمان برای کنترل آفات و علف ها

نحوه زندگی علف های هرز:

علف های هرز تولید بذر کرده و اصولا گیاهانی یکساله با ریشه های نازک هستند. معروفترین این علف های یکسال شامل : گندمک، خُرفه، خاکشیر، یولاف، تُرُبک. علف های هرز یکساله ممکن است در بهار یا تابستان تولید بذر کنند. علف های دوساله مثل هویجک در سال دوم شروع به تولید بذر می کند و برخی از این علف ها به کمک پاجوش یا ساق های زیرزمینی تکثیر می شوند.

شناسایی علف های هرز براساس طبقه بندی

1)         براساس طول عمر

2)         شکل و نوع پهن برگ ها

3)         براساس شرایط و محیط زندگی مثلا رشد در شرایط آبزی یا مرتع و جنگل

4)         براساس نوع تکثیر مانند بذر یا پیاز

راههای تکثیر علف های هرز

همان طور که گفته شد این علف ها بیشتر از طریق بذر تکثیر پیدا می کنند ولی به کمک ساقه های زیرزمینی نیز امکان تکثیر وجود دارد. این بذرها به کمک باد ، اب و حیوانات و حتی استفاده از بذرهای الوده و در برخی مواقع انتقال خاک الوده سبب انتقال علف های هرز به مزارع می شود.

از لحاظ علم کشاورزی علف های هرز خانواده ها و جنس و نژادهای گوناگونی دارند . شناخت علف های هرز به کشاورزان برای کنترل آنها کمک می کند. این علف ها تنوع زیادی دارند و در مناطق مختلف و شرایط متفاوت قادر به رشد هستند. علف های هرز در مقابل دیگر محصولات کشاورزی نسبت به شرایط بد و سخت محیطی مقاوم بوده و با حداقل امکانات رشد می کنند.

کنترل علفهای هرز

مبارزه با علف های هرز شامل سه نکته پیشگیری ،کنترل و ریشه کنی است . پیشگیری در واقع جلوگیری از ورود بذر علف هرز به مزرعه است که اگر به درستی انجام شود. از خسارات احتمالی به قدر زیادی جلوگیری می کند و برای کشاورز صرفه اقتصادی دارد. ریشه کنی علف هرز به شکل کامل انجام نمی شود و سبب پخش شدن بذور علف های هرز در زمین می شود. ریشه کنی زمانی جوابگو است که از قبل به کمک سموم چرخه زندگی علف های هرز را مختل کرده و سپس اقدام به ریشه کنی کرد. پس می توان گفت که به شکل صد در صد نمی توان با علف های هرز مبارزه کرد و ان ها را بین برد ولی میتوان با اقدامات موثر و لازم جمعیت ان ها را به حداقل رساند.

کنترل توسط روشهای متنوعی انجام می پذیرد که اختصاراً به شرح زیر می باشد:

1- پیشگیری

همان طور که گفته شد پیشگیری برای کشاورزان مقرون به صرفه بوده و شامل موارد زیر می شود:

استفاده از بذرهای بوجاری شده

استفاده نکردن از کودهای نپوسیده دامی

کنترل آبهای ورودی به کرت ها ، و بررسی مسیر آبیاری و پاک کردن علف هرز

ایجاد بادشکن های مناسب به منظور جلوگیری از انتشار بذر علف های هرز

تمیز کردن ماشین ها و ابزارت و کشاورزی قبل از ورود به مزرعه

2- ریشه کنی

ریشه کنی به منظور از بین بردن کامل گیاه انجام می شود. مثلا در جنگل های سوزنی برگان امریکا برای مبارزه با دارواش باید تمام میزبان های انگل از بین می رفت. پس اگر علف هرزی جدید در مزرعه شروع ب رشد کرد باید با ریشه کنی مانع رشد ان در مزرعه شود.

3- روش کنترل مکانیکی

استفاده از شخم با تجهیزات کشاورزی مناسب وجین دستی به منظور از بین بردن علفهای هرز.

4- روش کنترل زراعی

رعایت کلیه مسائل زراعی مانند انجام تناوب زراعی و تعویض سال هر سال محصولات ، انجام عملیات خاک ورزی و انتخاب زمان کشت خوب ، رعایت نکات مربوط به کاشت بذر و کاشت گیاهانی که قادر به رقابت با علف های هرز هستند.

5- روش کنترل بیولوژیک

استفاده از موجودات زنده مثل جانوران، حشرات و … که دشمنان طبیعی شناخته شده برای علفهای هرز است ولی تا امروز جنبه تحقیقاتی داشته و هنوز کاملا به اثبات نرسیده است.

6-روش کنترل فیزیکی

جداسازی و بوجار کردن بذر علفهای هرز از بذر و یا استفاده از آتش در کنار مزارع و جاده ها جزو روش های کنترل فیزیکی می باشند.

7 – روش کنترل شیمیایی

استفاده از سموم علف کش ها که موثرترین و پر بازده ترین راه برای کنترل علف های هرز است و باید اصول ان کاملا رعایت شود.

8- روش کنترل تلفیقی

به کار بردن مجموع روش های یاد شده که هم صرفه اقتصادی داشته باشد و هم آلودگی های محیط زیست را کاهش دهد

9- وجین کردن دستی

یکی از قدیمی ترین روش های مبارزه با علف های هرز است که با ابزارهای ساده مانند بیل و بیلچه و داس انجام می شود. این روش برای کنترل علف های هرز یکساله که جمعیت کمی دارند مناسب است. در مزارع بزرگ و پیشرفته از دستگاه های وجین کار استفاده می شود.

10- شخم زدن

برای کنترل علف های هرز و از بین بردن ان ها می توان با شخم زدن مرطوب یا خشک استفاده کرد. به کمک شخم زدن خشک می توان علف های هرز دائمی را حذف کرد و در کشور ما به دلیل اقلیم خشک و گرم و کاهش رطوبت هوا به خصوص در فصل تابستان این روش بسیار پر کاربرد است. به کمک وسایل شخم زنی میتوان خاک مزارع را زیر و رو کرد تا اندام های علف های هرز و ریزوم ها و ریشه ها به رو به خاک آمده و به دلیل کاهش رطوبت خاک سبب نابودی ان ها شد.

11- سوزاندن

این روش یکی از متدهای باستانی برای نابود کردن علف های هرز بوده که به دلیل از بین بردن مواد الی خاک و هوموس خاک و همچنین جانداران ریز خاک و از بین بردن اکوسیستم خاک توصیه نمی شود ولی در مواردی مانند کنار جاده ها و نهر ها و مسیر ریل راه و اهن و … این روش جایگزین خوبی است و سریعا نتیجه می دهد.

کنترل شیمیایی علفهای هرز

استفاده از علف کش ها برای کنترل گیاهان هرز یکی از روش های رایج در میان کشاورزان است .این سموم علاوه بر علف های هرز به محصولات نی اسیب می زنند و راندمان مزارع را کاهش می دهند.

برخی از علف کش ها به صورت اختصاصی عمل می کند و علف هرز خاصی را کنترل می کند. مثلاً علفکش های توفوردی و گرانستار که فقط علفهای هرز پهن برگ را در مزارع گندم کنترل می کند و یا علفکش تاپیگ و پوما سوپر که برای کنترل علفهای هرز نازک برگ استفاده می شود

در حال حاضر مبارزه شیمیایی و کنترل علف های هرز با این مواد ساده ترین و بهترین روش است. ولی بخاطر مواد شیمیایی و تاثیراتی که بر محیط زیست گذاشته و با گذشت زمان وارد چرخه مواد غذایی می شود لذا رعایت اصول اولیه و بهداشتی بسیار مهم است. این مواد بسیار قدرتمند هستند و حتی ممکن است به انسان و حیوانات اسیب بزنند. پس بر اساس چگونگی اثر گذاری علف کش، آن ها را به دسته های مختلف تقسیم می کنند :

1- علف کش های عمومی

سموم علف کش که بر تعداد زیادی از علف های هرز و گیاهان اثر می گذارد و آن ها را از بین می برند، پس برای زمین های بدون محصول مانند کنار جاده ها و راه اهن مورد استفاده قرار می گیرد.

2- علف کش های انتخابی

به علف کش هایی گفته می شود که فقط توانایی از بین بردن برخی از علف های هرز اثر دارد و بر روی برخی دیگر بی تاثیر است.

3- علف کش های تماسی غیر سیستمیک

در تماس با قسمت های سبز و برگ علف های هرز هستند و سوختگی در برگ ها ایجاد نمی کنند و قابل انتقال به بخش های دیگر نیستند. بیشتر برای علف های هرز یکساله کاربرد دارد و توانایی مبارزه با علف های هرز چند ساله و دائمی را ندارد زیرا با نابود کردن بخش سبز گیاهان چند ساله ان ها قادر به رشد مجدد هستند و دوباره سبز می شوند. از این دسته علف کش ها می توان به پاراکوات، گلوفوزنیت آمونیوم و پروپانیل و بنتازون اشاره کرد.

4- تماسی سیستمیک

این دسته از علف کش ها بعد از محلول پاشی به کمک ساقه و برگ ها جذب می شود و حتی از مسیر ریشه ها به دیگر قسمت های گیاه رسیده و تاثیر می گذارد. این علف کش ها توانایی مبارزه با علف های هرز دایمی را دارند زیرا سم وارد ریزوم ها و غدد می شود و سبب از بین رفتن گیاه می گردد. برای مثال گلایفوسیت و توفوردی را نام برد.

5- علف کش های خاک مصرف

این دسته از علف کش ها زمانی استفاده می شود که بذر علف روی خاک پخش شده و هنوز جوانه زنی نکرده است. این علف کش ها سبب مرگ بذر علف های هرز می شود مانند علف کش تری فلورالین، اتال فلورالین و پندیمتالین.

چگونگی اثر گذاری علف کش ها

علف کش ها در دسته مواد هورمونی قرار می گیرند و با تاثیر گذاشتن روی روند رشد و یا نابود کردن کلروفیل و یا کند کردن جذب اب توسط ریشه ها سبب نابودی ان ها می شوند.

سم علف هرز و اصول ایمنی

میزان استفاده از اب در سمپاشی بسیار دارای اهمیت است و قبل از عملیات سمپاشی باید به میزان استفاده از ان در هر هکتار دقت شود. اگر میزان اب مصرفی زیاد باشد سبب رقیق شدن سم و کاهش تاثیر ان بر روی علف های هرز می گردد و اگر میزان اب مصرفی کم باشد اثر سو خواهد داشت و سبب گیاه سوزی و اسیب به محصولات اصلی می گردد. پس قبل از استفاده از سمپاش کشاورزان باید سمپاش را کالیبره کرده تا میزان اب مصرفی و مقدار علف کش در هر هکتار مشخص شود.

اختلاط علفکش با آب آبیاری

این روش برای مخلوط کردن علف کش با خاک به کمک ابیاری صورت می گیرد و با توجه به عواملی مانند نوع خاک ، و علف کش و نوع گیاه میزان ان را مشخص کرد. هر چه مقدار مواد الی و رسی خاک عمق ریشه های علف های هرز و قدرت جذب علفکش ها و حلالیت علف کش ها کمتر باشد از میزان اب بیشتری در این روش استفاده می شود.

برای اجرای هربیگیشن یا ابیاری با علف کش ها ، باید مراحل زیر به ترتیب انجام شود:

۱ – مساحت دقیق مزرعه را مشخص کرده تا میزان دقیق مواد مصرفی در هر هکتار مشخص شود.

۲ – بررسی زمان ابیاری و میزان اب مورد نیاز در هر هکتار

۳ – قرار دادن مخزن دستگاه مصرف سم در درون نهر ابیاری

۴ – تعیین میزان علف کش مورد نیاز با توجه به نوع خاک و نوع علف در هر هکتار و اندازه گیری دبی دستگاه و میزان ورودی سم به نهر.

مزایای هربیگیشن

• سمپاشی به این روش به صورت یکنواخت انجام می شود. و به دلیل دقت بسیار بالای این روش در بعضی از کشور ها استفاده از علف کش ها فقط به این روش انجام می شود.
• نیاز به نیروی کار و کارگر ندارد و از هزینه های کشاورزان می کاهد.
• انتقال سم به وسیله باد بسیار کم است و آلودگی های زمین در این روش سمپاشی صفر درصد است.
• برای سمپاشی به این روش نیاز به ادوات خاصی نیست.
• شرایط اب و هوایی و تغییرات دمایی اثری بر این روش ندارد ولی در روش هایی دیگر عوامل محیطی به شدت روی سمپاشی تاثیر می گذارد.

 در هنگام سمپاشی به نکات زیر توجه داشته شود :

۱-مشورت با کارشناسان و انتخاب علف کش مناسب برای علف های هرز مزرعه دارای اهمیت است.

۲- توجه به میزان سم مورد نیاز و رعایت نکات فنی و بهداشتی در حین سمپاشی

۳- در تغییرات شدید دمایی از علف کش ها استفاده نشود زیرا با کاهش دم رشد علف های هرز کاهش می یابد و تاثیری بر ان ها ندارد. و در دمای بالا سبب آسیب رسیدن به محصولات اصلی می شود.

4- از مخلوط کردن علف کش های ناسازگار با یکدیگر جلوگیری شود.

انواع علفهای هرز

پیچک صحرایی

علفی چند ساله که به وسیله بذر و ریزوم قادر به تکثیر است. به وسیله علف کش های عمومی قابل کنترل است.

خاکشیر

علف هرز یکساله که بذر ان به کمک سرمای بسیار شدید و دراز مدت قدرت تکثیر پیدا می کند. بوته علفی و کرکدار و گل های زرد است. و به کمک سموم توفوردی و یا گرانستار و سم پاشی در زمان مناسب براحتی کنترل می گردد.

خارشتر

علفی چندساله و در فصل بهار رشد می یابد و بوته های چوبی مانند دارد برای کنترل آن با سمومی مانند توفوردی مشکل ایجاد می کند و بهترین روش آیش بندی و شخم عمیق می باشد.

چاودار وحشی

علفی شبیه به گندم و یکساله و کرکی است و در زمان بذر دهی در مزارع قابل تشخیص است و به وسیله سموم مخصوص نازک برگ ها قابل کنترل نیست و سر چینی خوشه ها سبب کنترل ان می شود.

جوموشک

علفی یکساله زمستانه و علفی است که توسط بذر تکثیر می شود. سموم برگ کش بر روی این گیاه تاثیر ندارد و باید توسط آیش و تناوب و زهکشی زمین کنترل گردد.

علف هرز فرز – علف هرز تاج خروس – علفهای هرز سمی (weed) چند نمونه دیگر از انواع علفهای هرز هستند.

۱۴ آبان ۱۴۰۰